Klauzula obejścia prawa podatkowego – Nowe zmiany

Od nowego roku nastąpi zmiana kształtu klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania zwanej również klauzulą obejścia prawa. Jej pierwotna wersja obowiązuje od 15 lipca 2016 r., jednakże nie była szeroko stosowana.

Obecnie, za czynność uznaną za dokonaną w celu uniknięcia opodatkowania uznaje się czynność dokonaną przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzeczną w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Natomiast zgodnie z uchwalonymi zmianami treść klauzuli wskazywać będzie na czynność nakierowaną na uniknięcie opodatkowania, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny.

Nowy kształt klauzuli obejścia prawa podatkowego

Nowy kształt klauzuli, chociaż na pierwszy rzut oka wydaje się uderzająco podobny, może znacząco wpłynąć na częstotliwość jej stosowania. Aby dokładnie zrozumieć na czym polega zmiana, należy skupić się na pojęciu korzyści podatkowej. Zgodnie z nowymi przepisami przez korzyść podatkową rozumie się:

• niepowstanie zobowiązania podatkowego,
• odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości,
• powstanie lub zawyżenie straty podatkowej,
• powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo zawyżenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku,
• brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika.

Następnie, należałoby zastanowić się nad tym, co może zostać uznane za działanie „sztuczne”, które wskazywałoby na zamiar uniknięcia opodatkowania. Przykładowymi działaniami „sztucznymi” są sytuacje:

• gdy osiągnięta korzyść podatkowa nie ma odzwierciedlenia w poniesionym ryzyku gospodarczym lub jego przepływach pieniężnych,
• gdy zysk przed opodatkowaniem jest nieznaczny w porównaniu do korzyści podatkowej, która nie wynika bezpośrednio z rzeczywiście poniesionej ekonomicznej straty,
• gdy w czynność angażowane są podmioty, które nie prowadzą rzeczywistej działalności gospodarczej lub nie pełnią istotnej funkcji ekonomicznej, lub posiadają siedzibę lub miejsce zamieszkania w kraju lub na terytorium stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

Powyższy katalog nie jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że mogą pojawić się inne okoliczności, które zdaniem organów podatkowych będą przemawiać za „sztucznym” sposobem działania podatników. Bez wątpienia organy skarbowe zyskają nowe, uznaniowe uprawnienia do oceny transakcji z punktu widzenia przepisów podatkowych.

Uchylenie dotychczasowych klauzuli

Dodatkowo na mocy nowelizacji uchylono dotychczasowe wyłączenia ze stosowania klauzuli, m.in: przepisu mówiącego, że jeśli korzyść podatkowa nie przekracza 100.000 PLN, klauzuli nie stosuje się, a także wyłączenia wynikającego z tzw. milczącej opinii zabezpieczającej (nie wydanej w ustawowym terminie 6 miesięcy), co niestety może przełożyć się na już i tak niełatwą, sytuację podatników prowadzących działalność gospodarczą na szerszą skalę.

Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę na działania administracji skarbowej, która próbuje korzystać z instytucji klauzuli obejścia prawa w odniesieniu do transakcji przeprowadzonych jeszcze przed 2016 r. W powyższym zakresie sądy administracyjne stoją w opozycji do stanowiska organów oraz wskazują, że przed wejściem w życie klauzuli, czyli przed 15 lipca 2016 r., władze skarbowe nie miały uprawnienia do pomijania skutków podatkowych czynności dokonywanych w celu osiągnięcia korzyści podatkowej.