Najważniejsze zmiany w przepisach w 2023 roku (cz.3)

I. Badanie trzeźwości pracowników

W 2023 r. przedsiębiorcy zyskają możliwość skuteczniejszego sprawdzania trzeźwości zatrudnionych. Firma będzie mogła wprowadzić kontrolę w miejscu pracy, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób albo do ochrony mienia. Chodzi o nadzór niewymagający badania laboratoryjnego, czyli np. sprawdzanie alkomatem, a nie pobieranie krwi. To ostatnie też będzie dopuszczalne, ale na podstawie innej procedury, np. gdy sam pracownik zażąda, aby badanie — w razie podejrzenia nietrzeźwości — przeprowadziła policja.

Firma, która chce wprowadzić kontrole, będzie musiała ustalić to w układzie zbiorowym, regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli nie jest objęta układem zbiorowym lub nie musi ustalać regulaminu. W ten sposób ma być ustalona też grupa lub grupy pracowników, którzy będą sprawdzani (np. kierowcy, pracownicy działu produkcji itp.) i sposób przeprowadzania kontroli, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do weryfikacji trzeźwości oraz czas i częstotliwość przeprowadzania badania. O wprowadzeniu nadzoru firma ma poinformować nie później niż dwa tygodnie przed jego rozpoczęciem.

II. Więcej wolnych dni

W 2023 roku pracownicy uzyskają dodatkowe dni wolne od pracy, co będzie skutkiem wdrożenia unijnej dyrektywy. Nowe przepisy przewidują wydłużenie urlopu rodzicielskiego o dodatkowe dwa miesiące (jego wymiar formalnie wzrośnie z obecnych 32 tygodni do 41 tygodni). Ten dodatkowy wymiar w praktyce będzie przeznaczony dla ojców, tzn. przepadnie, jeśli nie go nie wykorzystają (dni wolne nie będą przechodzić na matkę). Ma to zachęcić mężczyzn do wybierania opieki nad dzieckiem. Te dwa dodatkowe miesiące będą płatne, ale nie w pełnej wysokości. Rodzic dostanie w tym czasie zasiłek w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Dodatkowe wolne zyskają też pracownicy, którzy nie są rodzicami małych dzieci. Wspomniany projekt przewiduje bowiem wprowadzenie 5-dniowego urlopu opiekuńczego. Będzie on udzielany w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny (rodzicom, dzieciom lub małżonkowi) albo osobie, która mieszka z pracownikiem. Zainteresowany zatrudniony ma składać wniosek o takie wolne, w którym wskaże m.in. przyczynę konieczności zapewnienia osobistej pomocy przez pracownika. Urlop ten ma być bezpłatny. Kolejne dodatkowe dwa dni wolnego będzie można zyskać, korzystając ze zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika, czyli np. w razie powodzi lub innych klęsk żywiołowych albo katastrof, a także w przypadku uszkodzenia domu, wypadku dziecka w szkole, nagłej choroby członka rodziny itp. Czas zwolnienia – w przeciwieństwie do urlopu opiekuńczego – będzie płatny, ale w wysokości połowy przysługującego wynagrodzenia.

III. Nowe zasady stosowania umów na okres próbny 

W 2023 roku zmieniają się też zasady stosowania umów na okres próbny. Maksymalny czas trwania takiego kontraktu będzie zależał od długości umowy na czas określony, jaką firma będzie chciała zawrzeć z zatrudnionym po okresie próby. Zgodnie z projektowanymi przepisami kontrakty na okres próbny będzie można zawierać na czas nieprzekraczający:

• jednego miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy,
• dwóch miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy,
• trzech miesięcy — w pozostałych przypadkach (czyli np. gdy po okresie próbnym firma od razu chce zawrzeć umowę na czas nieokreślony).

IV. Sygnaliści i inne zmiany

W 2023 r. zaczną też obowiązywać przepisy regulujące zasady zgłaszania naruszeń prawa, dostrzeżonych w związku z wykonywaną pracą (ochrona sygnalistów). W trakcie realizacji obowiązków zatrudnieni mogą dowiedzieć się np. o defraudacji pieniędzy, oszustwach podatkowych, korupcji, naruszeniu przepisów o zamówieniach publicznych, ochronie środowiska itp.

Od 1 stycznia 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie z 3010 zł do 3490 zł. Kolejna podwyżka — tym razem do 3600 zł — ma obowiązywać od lipca 2023 r. Wymusi to także  podwyżkę innych świadczeń powiązanych z minimalnym wynagrodzeniem. Wzrośnie też minimalna stawka godzinowa dla samozatrudnionych i zleceniobiorców. Od 1 stycznia 2023 r. wyniesie ona 22,80 zł, a od lipca 23,50 zł.

V. Zmiana ustawy z dnia dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych 

Od 8 grudnia 2022 roku obowiązują doprecyzowane przepisy w zakresie obowiązków składania oświadczenia o statusie dużego przedsiębiorcy. Aktualnie obowiązek składania oświadczeń o statucie dużego przedsiębiorcy dotyczyć będzie wszystkich dużych przedsiębiorców, nie tylko tych dużych przedsiębiorców będących dłużnikami. Nadto przedsiębiorca będzie zobowiązany złożyć oświadczenie nie tylko w przypadku posiadania statusu dużego przedsiębiorcy, ale również w momencie gdy go uzyska lub utraci. Jednocześnie od 8 grudnia 2022 roku miała miejsce modyfikacja definicji nadmiernego opóźnienia się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych poprzez ograniczenia do świadczeń w wysokości 2 mln zł wymagalnych w okresie trzech kolejnych miesięcy.

Od 1 stycznia 2023 roku termin na złożenie sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty przez przedsiębiorcę będzie upływać z 30 kwietnia każdego roku, a nie jak dotychczas z dniem 31 stycznia każdego roku. Nadto z obowiązku sprawozdawczego zostaną zwolnione spółki tworzący podatkowe grupy kapitałowe oraz podmioty lecznicze, a dodatkowo sprawozdawczy dla świadczeń w ramach działalności reasekuracyjnej, ubezpieczeniowej, świadczeń przedawnionych oraz świadczeń w ramach podatkowych grup kapitałowych. Kolejną wprowadzaną z nowym rokiem zmianą jest obowiązek korygowania sprawozdania w przypadku, w którym co najmniej w jednej pozycji przekazanego sprawozdania dane uległy zmianie o co najmniej 10% wartości.

VI. Fundacja rodzinna

Nowa instytucja fundacji rodzinnej stworzona została głównie z myślą o zapewnieniu sukcesji firmy rodzinnej na pokolenia. Jej idea opera się na założeniach, że relacje rodzinne i prowadzony biznes są od siebie formalnie odseparowane, ponieważ firma rodzinna staje się własnością fundacji rodzinnej.  Główne cele fundacji rodzinnej to zabezpieczenie integralności firmy oraz majątku rodzinnego, zapewnienie fundatorowi wpływu na firmę rodzinną po jego śmierci,  elastyczne zasady przyznawania świadczeń beneficjentom,  obniżenie ryzyk związanych z życiem prywatnym członków rodziny. W tym przypadku planowane wejście w życie przepisów to II kwartał 2023 r. Fundacja rodzinna będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą w zakresie:  zbywania mienia,  najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia na innej podstawie,  przystępowania i uczestnictwa w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze,  nabywania i zbywania papierów wartościowych,  udzielania pożyczek,  obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi, oraz prowadzenia przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.

VII. Co nowego w Kodeksie karnym

Odnoszą się do zmian w Kodeksie karnym, które wejdą w życie 14.12.2023 r. należy wskazać kontrowersyjną karę przepadku pojazdu. Przepadek pojazdu będzie obligatoryjnie orzekany wobec sprawcy przestępstw: sprowadzenia katastrofy bądź bezpośredniego niebezpieczeństwa w ruchu, nieumyślnego spowodowania wypadku, w którym inna osoba została ranna lub zabita. Przepadek pojazdu wobec sprawcy ww. przestępstw jest również uzależniony od tego, czy sprawca: popełnił przestępstwo znajdując się w stanie nietrzeźwości (powyżej 0,5‰ alkoholu we krwi) lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia lub spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający po popełnieniu czynu, a przed poddaniem się badaniu.

Przepadek pojazdu grozi również trzeźwemu kierowcy (!), który spowodował wypadek, jeśli zbiegnie on z miejsca zdarzenia.

Ponadto przepadek orzeczony będzie za samą jazdę w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, jeśli zawartość alkoholu w organizmie kierowcy wyniesie co najmniej 1,5 promila. Jeśli próg ten zostanie przekroczony, a kierowca nie spowoduje wypadku to sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku pojazdu, gdy uzna, że „zachodzi wyjątkowy przypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami”. Kierowanie pojazdem w stanie po użyciu alkoholu (0,2‰ do 0,5‰ alkoholu we krwi) nie jest obarczone ryzykiem przepadku pojazdu, lecz nadal stanowi wykroczenie.

W niektórych sytuacjach sąd zamiast orzeczenia przepadku pojazdu będzie mógł orzec wobec sprawcy przepadek równowartości pojazdów – nastąpi to m. in. w sytuacji, gdy auto zostanie zniszczone bądź znacznie uszkodzone. Przepadek równowartości pojazdu sąd orzeknie również wtedy, gdy pojazd nie jest wyłączną własnością sprawcy – m. in. dotyczy to sytuacji, gdy auto stanowi współwłasność bądź jest wypożyczone czy leasingowane.

Na marginesie, przy okazji zmian w przepisach powszechnie obowiązujących w Polsce warto wspomnieć o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, iż istnieje niezgodność z Konstytucją przepisów umożliwiających staroście wydanie decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy za przekroczenie dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h lub przewożenie większej ilości osób niż jest to określone w dowodzie rejestracyjnym.  Wskutek wyroku Trybunału osoby, pozbawione prawa jazdy na podstawie niekonstytucyjnych przepisów będą mogły zgodnie z regulacjami kodeksu cywilnego żądać odszkodowania od starosty, który wydał decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy. Warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej organu będzie w tej sytuacji wykazanie, że wydanie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy doprowadziło do powstania szkody.