Kim jest sygnalista?

W dniu 23 października 2019 r. Unia Europejska przyjęła Dyrektywę w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (tzw. „sygnalistów”), która zacznie obowiązywać już 17 grudnia 2021 r. (dla podmiotów zatrudniających powyżej 250 osób) oraz 17 grudnia 2023 r. (dla organizacji zatrudniających od 50 do 249 osób). Dyrektywa nakłada na przedsiębiorców, również z branży motoryzacyjnej, nowe obowiązki, które mają zapewnić ochronę osób zgłaszających nieprawidłowości. W niniejszym artykule dowiedzą się Państwo kim są sygnaliści oraz jakie obowiązki nakłada na pracodawców w/w Dyrektywa.  

Wprowadzenie 

Sygnalistą nazywamy osobę, która sygnalizuje/zgłasza występujące nieprawidłowości, które jej zdaniem wpływają negatywnie na jej miejsce pracy czy inny podmiot, w którym te nieprawidłowości zauważyła. W założeniu instytucja sygnalisty jest niezwykle pożyteczna, gdyż pozwala wykryć nieprawidłowości w organizacji na wczesnym etapie i wdrożyć odpowiednie środki by je zlikwidować. Często zdarza się, jednak że osoba która posiada wiedzę na temat naruszeń nie zgłasza ich, gdyż boi się negatywnych konsekwencji ze strony innych osób z organizacji (np. pracodawcy). Uchwalona Dyrektywa wprowadza środki ochrony sygnalisty, by wyeliminować możliwość doświadczania przez sygnalistę działań odwetowych.  

Kim jest Sygnalista?  

Zgodnie z Dyrektywą Sygnalistą może być osoba fizyczna, która jest pracownikiem (bez znaczenia pozostaje podstawa zatrudnienia – umowa o pracę, umowa cywilnoprawna), były pracownik i kandydat na pracownika, wolontariusz, stażysta, samozatrudniony, akcjonariusz, wspólnik, członkowie organu zarządzającego, nadzorczego, a także osoby pracujące pod nadzorem i kierownictwem wykonawców, podwykonawców i dostawców, która dokonuje zgłoszenia dotyczącego informacji na temat naruszeń jakie uzyskała w kontekście związanym z pracą.  

Z ochrony prawnej skorzysta jedynie osoba, która dokonała zgłoszenia (zgodnie z Dyrektywą) w dobrej wierze i miała uzasadnione podstawy sądzić, że informacje o naruszeniu są prawdziwe.  

Ochrona Sygnalisty 

• Wobec Sygnalisty nie mogą być podejmowane żadne działania odwetowe – takimi działaniami będą wszelkie niedogodności i utrudnienia, z którymi spotka się Sygnalista w trakcie pracy w odpowiedzi na dokonane zgłoszenie. Działaniami odwetowymi będą m.in. rozwiązanie umowy o pracę, zawieszenie, zablokowanie możliwości awansu, brak dostępu do szkoleń itp. o ile nastąpiły w następstwie zgłoszenia.  

• Dodatkowo zgodnie z Dyrektywą Sygnalista nie ponosi odpowiedzialności m.in. za naruszenie zasad poufności, tajemnicy przedsiębiorstwa, przepisów o ochronie danych osobowych, praw autorskich oraz z tytułu roszczeń odszkodowawczych (na podstawie prawa pracy, prawa publicznego i prywatnego), ale tylko, gdy istniały uzasadnione podstawy by sądzić, że zgłoszenie było niezbędne do ujawnienia naruszeń zgodnie z Dyrektywą.  
• Domniemanie prawne, że szkoda poniesiona przez Sygnalistę jest wynikiem działań odwetowych za zgłoszenie naruszenia. Dzięki temu to na osobie, która działała na jego szkodę ciąży obowiązek udowodnienia, iż podjęte czynności (lub zaniechania) nie miały charakteru odwetowego.  

Nowe obowiązki pracodawców 

Dyrektywa nakłada szereg nowych obowiązków na pracodawców m.in. utworzenie kanału wewnętrznego do zgłaszania nieprawidłowości oraz wdrożenie pisemnych procedur, które umożliwią pracownikom zgłaszanie naruszeń. Więcej o nowych obowiązkach pracodawców przeczytają Państwo w kolejnym artykule, który ukaże się już wkrótce.